Burası vatanından çok Uzaklarda Bulunan Cesis Türk Şehitliği. Yollarda insanın ne zaman ne ile karşılaşacağı hiç belli olmuyor. Bazen şaşırtıcı, bazen arkadaşça, bazen de hüzünlüce…
Bazen bir pazarda, bazen bir istasyonda ve bazen de bir şehitlikte karşılaşabiliyorsunuz toprağınızın insanlarıyla. Şans eseri karşılaştığımız şehitliğimiz Riga‘nın 100 km kuzeyindeki Cesis mezarlığında bulunuyor.
Tarih 1877, Osman Paşa, Rusların Plevne’ye yönelik başlattıkları kanlı saldırıya karşı 1. Plevne Muhaberesi ile tarihe geçiyor. Bu arada bu zafer 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşlarında Rusların Rumeli Cephesi’nde yedikleri ilk darbe. Rus kuvvetleri ikinci taarruzunda da hezimete uğruyor. Yetmiyor, üçüncü taarruzunda da hezimete uğruyor. İşte bu başarılar üzerine Osman Paşa’ya Gazilik unvanı veriliyor. Ama bu 3 muharebede binlerce Türk askeri şehit olurken bazıları da esir düşüyor.
Savaş esirlerinin bir kısmı ise işte buraya Cesis’e gönderilmiş. Yaraları ağır olan askerlerimiz bakımsızlıktan hayatlarını kaybederken kalanların çoğu da bulaşıcı hastalıklardan dolayı hayatlarını kaybetmiş. Hayatını kaybeden askerimizin çok küçük bir kısmı Cesis’te bulunan mezarlığın bir bölümüne gömülmüş. Bir de tabela koyup “Turku Kapı” yazmışlar. Letoncada kapı mezarlık demek. Yani Türk Mezarlığı.
1937 yılında Türkiye’nin girişimi ile Cesis mezarlığı şehitliğe dönüştürülmüş. Mevcut kayıtlarda 26 şehidin bulunduğu Türk Şehitliği içerisinde her mezar için üzerinde ay yıldız olan birer taş bulunuyor. Ama gerçek olan şu ki bu topraklarda askerlerimizin binlercesi bilinmezlik içerisinde yatmaya devam ediyor.
Bu mezarlığın bilinmesinin sebebi de az da olsa savaştan sonra sağ kalanlar ya da onların çocukları olduğu söyleniyor. İlk defa duyacaksınız ama 10-15 yıl öncesine kadar buralarda hala Türk fırını, Türk Berberi vb. dükkânlar bile varmış. Bu konunun mutlaka araştırılması gerek. Buraya yolu düşenler mutlaka burası için de planlama yapıp dualarını esirgemesin.
Cesis çok eski bir şehir ama aynı zamanda bir o kadar da düzenli ve yemyeşil bir şehir. Kazanamamışlar gerçi ama 2014 yılı için Avrupa Kültür Başkentliğine bile aday olmuşlar.
Şehir o kadar eski ki şehir planlaması bile 1200’lü yıllardan kalma. Yani bizim bugün İstanbul’u kazınca çıkardığımız tarihi eserler var ya işte onların yaşında. Kuzeylilerin şu korumacılık anlayışına gerçekten hayranım. Nasıl başardılar tek başına tez konusu olur.
Cesis Gezisi
Cesis’e Ulaşım
Riga’dan Cesis’e; 3,5 € ödeyerek trenle ya da 4,15 € ödeyerek otobüsle yaklaşık olarak 2 saatte ulaşabilirsiniz. Araba kiralarsanız süreyi 1 saate indirebilirsiniz.
Ulaşım planlaması için http://www.1188.lv/transport
Cesis Gezilecek Yerler
-Cesis Tarih ve Sanat Müzesi
Cesiste 2 tane kale var. Birincisi görmüş olduğunuz Cesis Malikânesi (Yeni Kale). Sievers ailesi tarafından 1777 tarihinde satın alınan bölgede kalenin taşlarını da kullanarak inşa edilmiş.
1925 yılında bağımsızlık savaşında Almanları destekledikleri için Letonya Ordusu’na devredilmiş. Bina bugün Cesis Tarih ve Sanat Müzesi tarafından işletiliyor.
-Ortaçağ Kalesi (cēsu pils)
Diğer kale ise yeni kalenin hemen sağında görülen Ortaçağ Kalesi.
Sievers ailesinin kendi yeni kalelerini yaparken eski kalenin taşlarını da kulanmış. I. Dünya Savaşı sonrasında yeni kale ile birlikte bu kale de Letonya Ordusu’na devredilmiş. Hem müzeyi ve hem kaleleri kişi başı 6 €, çocuklar için 3.5 € ve aile olarak 12 € ödeyerek 10:00-18:00 saatleri arasında gezebilirsiniz.
Gördüğünüz kale, 1209-1214 yılları arasında Livonyalı Kılıç Kardeşliği tarafından inşa edilmiş. Kalenin inşası ile birlikte etrafı güvenli görülerek bölge halkı tarafından yerleşim de başlamış ve Cesis ortaya çıkmış.
Kale, 1750 yılına kadar İsveçlilere ve Ruslara karşı gerçekten kullanılmış. 1703 yılında Ruslar tarafından kullanılamaz hale getirilmiş.
Gördüğünüz kulenin iç aydınlatması yok. Bu nedenle de daracık bir çıkışı olan kuleye bizzat elimde mumlu bir fener ile kendim çıktım. Kuleye çıkabilmek için gerekli mumlu fenerlerinizi müzeden alacaksınız. Kale bölgenin en sağlam kalesi olduğu için tarih boyunca her zaman karargâh olarak kullanılmış. Hatta bağımsızlık savaşında Eston ve Leton birliklerince Almanlara karşı da kullanılmış.
-Vienības Laukums (Unity Square)
Meydanın sol tarafında görülen Zafer Anıtı 1925 yılında Letonya bağımsızlık savaşında Almanlara karşı direnişte ölen Leton ve Eston askerlere hitaben inşa ettirilmiş.
1953 yılında ise Ruslar heykeli yıkıp yerine Lenin heykeli dikmiş. Ama, 1990 yılında Letonlar bağımsızlıklarını kazanınca bu sefer aynı anıtın benzerini Lenin heykeli yıkıp yerine dikmişler.
Değerlendirme
Ortaçağ Kalesi ve bahçesi foto severler için oldukça zengin sahnelere sahip. Bu nedenle Türk Şehitliği için yapılacak planlamalarda buraya da geniş bir süre ayrılması önemli. Dikkatimi çeken diğer bir husus ise bölgenin oldukça yağmurlu olması.
Letonya ile ilgili diğer yazılarımız için Letonya Gezi Rehberi‘ne, bölgesel planlama için Baltık Gezi Rehberi‘ne bakmayı unutmayın. Sağlıcakla Kalın.
