Nepal’de Ölü Yakma Töreni

Bu ülkeye gelen gezginler için en çok merak edilen konulardan biri de sanırım es geçilemeyecek Nepal’de Ölü Yakma Töreni ve Yaşanılanlar konusu.

Açıkçası böyle bir durumu başta çok gündeme getirmek istemesem de daha sonra herkesin görme ve okuma hakkı olduğunu düşündüğüm için elde ettiğim görselleri kendime saklamak yerine yazımda kullanmaya karar verdim.

Hoşunuza gitmeyebilir. Hoş görüntüler de değil zaten. Şimdiden özür diliyorum. Olayın yaşandığı Pashupatinath Tapınağı ile ilgili özet bir bilgi vererek başlayalım. 

Bu vesile ile Pashupatinath Tapınağı’nı bana gezdiren bir çok sorunun cevabını aldığım ve Nepal kırsalında karşılaştığım değerli arkadaşım Jeena’ya da ayrıca teşekkür etmek istiyorum. 

Pashupatinath Tapınağı

Burası daha sonra ayrıntıları ile anlatacağım Hinduizm mensupları için kutsalların kutsalı Pashupatinath Tapınağı. Tapınak Tanrı Şiva adına 1600 yıl önce inşa edilmiş.

Tapınak, Hindular için kutsal olan ünlü Ganj Nehri’ni besleyen nehirlerden Bagmati Nehri kenarına kurulmuş. Bu nedenle de aynı zamanda ölü yakma töreni için de kullanılıyor.

Tapınakta aynı anda birden fazla ölü yakılabiliyor. Burada ölü yakma törenleri daha çok bir görsel şölen şeklinde icra ediliyor.

Normal şartlarda bu tapınağa turistlerin belirlenmiş bir kapıdan ücret ödeyerek girmesine ve sadece belirli bölgede hareket etmesine izin veriliyor. Yani kısacası karşı tarafa turistlerin geçmesi yasak.

Ancak ben Jeena sayesinde normal Nepalliler gibi zaten o taraftan geldim. Karşı tarafta biraz esmerlik biraz da kafamda Nepal takkesi dikkat çekmeden gezdikten sonra da turistlerin bulunabileceği bu tarafa geçerek fotoğraf ve görüntü aldım.

Zaten çekim için bu tarafın hem ailelerin tepkisini almamak hem de açısal olarak daha doğru bir seçim olduğu açık. Ayrıca, aileler yakından çekimi hoş karşılamayabiliyor. Haklılar da. Anladığım ve Jeena’nın bana anlattığı kadarıyla bahse konu töreni size anlatmaya çalışacağım. 

Ölüler Neden Yakılıyor?

Ölü yakma törenleri bir çeşit kremasyon töreni. Hinduizm’de ölünün ruhunun cennete yani Brahmaya ya da kötü karmaları nedeniyle Dünya’ya tekrar gelmek üzere reenkarnasyon öncesine uğurlandığı tören.

Ateş burada bir elçi gibi görülüyor. Ruhun bedene hapsedilmiş olduğu düşünüldüğünden ruhun serbest kalmasının en kolay yolunun ölü bedeni yakmak olduğu düşünülüyor. Böylece ruhun Brahma’ya ya da yeni bir bedende tekrar Dünya’ya gelmesi kolaylaştırılıyor.

Başka bir inanışa göre de yakılmanın sebebi reenkarnasyonu engellemek ve ruhun zorunlu Brahmaya gitmesini sağlamak. Bu bana göre Hinduizm Karma inanışına da ters bir durum.

Bu kavramlarla ilgili detaylı bilgi ve fotoğrafları Nepal ve Hinduizm Anlayışı (Din, Reenkarnasyon ve Kast Sistemi) başlıklı yazımızda bulabilirsiniz.

Ölüler Yakma Töreninde Neden Kadınlar Yok?

Ölü yakma törenine bizdekinin tam tersine sadece erkekler katılıyor. Bu durumun söylenen 2 nedeni var.

İlki kadınların duygusallığı ve feryatları. Fotoğrafta da gördüğünüz gibi Hinduizm inancına göre ruh Brahmaya ya da yeniden dünyaya gelme yani reenkarnasyon sürecine göçtüğü için üzülecek ağlanacak bir şey yok. Tam tersine kutlanmalı bu durum sevinçle karşılanmalı.

İkinci sebep ise Sati inancı. Bu inanca göre eşi ölen kadın da eşiyle birlikte ölmeli. Bunun yolu da beraber yanmak. Her ne kadar bu inanç tarihte kalsa da çok değil bundan 50 sene öncesine kadar kadınlar bizzat akrabaları tarafından sana şimdi kim bakacak ortada kalacaksın vb. denilerek zorlanıyormuş. En son 20 yıl önce burada bir kadın kendine alevlere atınca kadınların törenlere katılması yasaklanmış. Şimdi ise bu kural kaldırılmış ama törenlerde çok fazla kadın göremiyorsunuz. Olayın hikayesi bu…

Ölü Yakma Töreni

Törene başlamadan önce şu konuyu anlatmam gerekiyor. Bu tapınakta yakılmak biraz zengin işi. Sorduğum arkadaşlarım bu işin maliyetinin yağ, odun, rahip masraflar derken ölü başı 500 $ olduğunu söyledi. Yani her isteyen burada yakılamıyor. Etrafta da sizi görünce odun parası isteyen bir sürü tip göreceksiniz uzak durmanızda fayda var. Bu hususları belirterek töreni anlatmaya başlıyorum.

-Ölüyü Yakmak Üzere Hazırlama

Önce cenazeye katılanlar nehir suyu ile ellerini yüzlerini yıkıyorlar. Cenaze kokmaması için sandal yağı ile yağlanıyor. Daha sonra bizdeki kefen gibi saflığın simgesi beyaz renkli bezlere sarılarak üzerinde yine kutsal sayılan üzerinde dualar yazılı huzuru temsil eden turuncu örtü ile nehir kenarındaki basamaklara koyuluyor. 

Burada dikkat edilecek husus cenazeyi nehrin akış yönünde ve nehre paralel olarak koymak. Burada yapılan duaların ardından cenazenin ayakları Bagmati Nehri’ne sokuluyor. Yakınları nehirden aldıkları suyu cesedin ağzına döküyorlar. Bunun sebebi hayatın ağızdan alınan nefes ile başlaması. Bundan sonra aile yakınları cenazeyi daha önce hazırlanmış 500 $ masrafa dahil yakma platformuna taşıyor.

-Cenaze Sahibi En Büyük Erkek Çocuk

Törenin sahibi eğer ölen erkekse ailenin en büyük erkek çocuğu, kadınsa en küçük erkek çocuğu oluyor. Tören sahibi erkek çocuk maneviyattan arınmanın bir sembolü olarak önce nehirde yıkanıyor sonra oradaki berbere önce saçını kazıtıyor, ayakkabılarını çıkartıyor ve sonra da beyaz renkli kıyafet giyiyor.

Ancak bu kurala uymayan erkek çocuklar da oluyor. Burada ise yine o kütü adetler ortaya çıkıyor. Bundan 50 yıl öncesine kadar ailenin erkek çocuğu yoksa cennete gidemeyeceğine inanıldığından yakılmalarına da izin verilmezmiş. Ne garip değil mi?

Cenaze platforma konmadan önce videoda görüldüğü gibi 5 temel elementi (Ateş, Toprak, Metal, Su ve Odun) simgeler şekilde 5 kez etrafında döndürülüyor. Tabii ki burada ev sahibi çocuk göz yaşlarını tutamayınca töreni yöneten Pandit adı verilen Hindu rahip tarafından hemen platformdan uzaklaştırılıyor. Arkadaşları onu teskin etmeye çalışıyor. Daha önce yazdığım gibi bu törende duygusallık hoş karşılanmıyor.

Tören sahibi erkek çocuğun duygusal davranışlarının tamamen bittiği düşünülünce Pandit tarafından tekrar platforma çağrılıyor. Bu sırada cenaze üzerine konulacak odunlar da gelmiş oluyor. Rahip cenaze sahibi erkek çocuğa ölü bedenin ağzına sokulacak yanıcı çırayı veriyor.

Bundan sonra cenaze sahibi erkek çocuk yine videoda görüldüğü gibi 5 temel elementi (Ateş, Toprak, Metal, Su ve Odun) simgeler şekilde 5 kez cenaze etrafında dönüyor. 

Bu işlem bitince de cenaze sahibi erkek çocuk ölünün baş tarafından odunları ateşe verme görevini üstleniyor. Yanan çırayı cenazenin ağzına yerleştiriyor. Daha sonra da aynı işlemi ayaklar için de yapıyor. 

-Yakma İşlemi

Yakma işlemi başladıktan sonra rahip tarafından verilen yanıcı maddeler cenaze sahibi tarafından cenazenin diğer taraflarına da yerleştiriliyor. Cenazenin tüm yakınları ise töreni sessizce izliyor.

Bu işlem bitince tüm aile yakınları platformdan uzaklaşıyor. Görevliler ise bu işlemden sonra yanışı hızlandırmak için cenazenin üst ve altlarına odun yerleştirmeye başlıyor. 

Getirilen sandal ağacı odunlar, cesedin hem altına hem de üstüne diziliyor. Burada ölen kişinin kilosuna göre 70 kg-90 kg arasında odun kullanılıyor.

Bundan sonra ise yine görevlilerce cenazenin üst tarafı videoda görüldüğü gibi yanıcı kuru otlar ile kaplanıyor ve cenaze yanmaya bırakılıyor. 

Bu işlem erkekler için 3 saat, kadınlar için saat sürüyor. Bunun nedeni erkek kemiklerinin daha iri olması. Yan tarafa ise tüm küllerin süpürüleceği bir demir muhafaza getiriliyor.

-Törenin Sona Ermesi

 Yanma işlemi bittikten sonra tüm küller eksik kalmaması için bu muhafazaya tamamen süpürülüyor. 

Daha sonra da küller Bagmati Nehri’ne bu muhafazadan döküldükten sonra tören bitiyor ve platform başka törenler için hazır hale getiriliyor.

Kast Sisteminde Alt Taraftaki Ölüler Pashupatinath Tapınağı’nda Yakılıyor mu?

Beni en çok etkileyen ise kast sisteminin en net örneği olarak gördüğüm ve garipsediğim buradaki ölü yakma törenleri oldu. Sorunun cevabı evet.  Ölülerin yakılma yerleri bile farklı. Buraya kadar anlattığım tören kast sisteminde üst sırada ve zengin olanların cenaze töreniydi. Peki kast sisteminde alt taraftaysanız ne oluyor. Kast sisteminin alt tarafında kalan insanlar malesef fakir insanlar. Bir tören için 500 $ ödemeleri de mümkün değil. İşte burada ayrımcılık tam olarak ortaya çıkıyor.  

Bakın Bagmati Nehri’nin karşı tarafında gördüğünüz ölü yakma törenleri zengin ailelere ait. Hemen ön tarafta gördüğünüz ölü yakma yeri ise fakir ailelere ait. Öldükten sonra bile ayırım. Yandığınız odun ya da  yapılan tören her şey farklı. Bu konu gerçekten benim kafamı hayli karıştırdı. Bana bu tapınağı gezdiren arkadaşlarım ise kendilerinin de fakir oldukları için öldükten sonra aynı yerde yakılacaklarını gülerek söylediler. Bunun çok normal ve değiştirilemez olduğu da eklediler. Ben ise bu durumun karşı konulmadan kabul edilebilmesine gerçekten üzüldüm.

Bu sistemin en büyük düşmanı para. Her ne kadar ticaret ile uğraşabilen bir kast sınıfı olsa da dokunulmazların da ticarete başlaması ile birlikte özellikle şehirlerde bu sistem ister istemez esnemeye başlamış. Kırsal alanda ise aynen devam ediyor. Bu sisteme devlet sahip çıkmasa da halk arasında malesef hala kabul ediliyor.

Pashupatinath Tapınağı’ndan Ayrılış

Evet, böyle bir töreni seyirci gibi izlemek hatta videoya çekmek gerçekten çok garip. Ancak, hayatında bir gerçeği var. Artık ayrımcılığın en üst noktası olarak tanımlayabileceğim bu törenleri bırakarak Pashupatinath Tapınağı’ndan normalde girerken kullanmamız gereken kapıdan çıkmak üzere ayrılıyoruz.  

Tapınağın üst katlarında çekim yaptıktan sonra arkamıza baktığımızda ise artık dumanlar arasında günün batmakta olduğunu ancak hala birçok törenin devam ettiğini görüyoruz.

Nepal ile ilgili diğer yazılarımıza Nepal Gezi Rehberi‘nden ulaşabilirsiniz. Sağlıcakla Kalın.